U novija vremena Skadarlija je pružila gostoprimstvo svetski poznatim imenima, koji su uživali u letnjem mirisu rascvetalih lipa, sveže polivene kaldrme, odabranim jelima srpske kuhinje i najvećem specijalitetu Skadarlije – atmosferi.
U Skadarskoj i okolnim ulicama je krajem 19. veka bilo 14 kafana, što je i reklamirano u Vodiču kroz Beograd iz 1909. godine, kada je u srpskoj prestonici živelo 90.000 stanovnika.
O nekima od njih je ostalo podataka o godini izgradnje, izgledu, stalnim gostima i atmosferi koja je tu vladala, a ostale se samo pominju u spisku i bez detalja, kao što su Dva narednika, Istok, Miloš Obilić, Molerovićeva kafana, Mitrova kafana, Zlatni krst, Cetinje (nekada Baba-Jelkina kafana).
Kafana Pašonin Bulevar, nazvana po vlasniku Đorđu Pašoni, nalazila se na samom ulasku u današnju Skadarliju, na uglu Makedonske i Braće Jugovića. Ta zgrada je sagrađena između 1867. i 1870. godine, na temeljima turskog hana i u njoj je bio hotel sa 14 soba i kafanom koja je imala lepo uređenu i uvek punu baštu. Kasnije je tu nadzidana velika sala za igranke i svadbe. U toj prostranoj sali, ukrašenoj raskošnim lusterima, velikim ogledalima, lampionima i svećnjacima, krajem 19. veka gostovale su austrijske i češke kapele, tako da je kafana Bulevar predstavljala prvi beogradski mjuzik hol. Zbog noćnog provoda, glasne muzike i povremenih tuča, stanovnici okolnih ulica su često podnosili prijave policiji. U periodu 1908–1911. godine u ovoj sali su se održavale prve predstave beogradske opere, a nakon gašenja opere, u istom prostoru i pod istim imenom, otvoren je bioskop, koji od 1928. godine dobija današnji naziv Balkan.
Esnafska kafana. Skadarlija je počinjala od Pašoninog Bulevara, a preko puta je bila čuvena Esnafska kafana, čiji je vlasnik bio terzija Miloš Žderonja, a dugogodišnji zakupac Tasa Makedonac. Ova kafana, čiji je zvanični naziv bio Dunđersko jesnafska kafana, u stvari je bila esnafska berza rada. Tu su rano ujutro dolazili građevinski radnici i zanatlije, kao i oni kojima je bila potrebna radna snaga. Posle rada, tu su se ponovo okupljali uz piće, roštilj, veselu svirku i pesmu. Ova kafana je prestala sa radom posle Prvog svetskog rata.
Kafana Vuk Karadžić u Skadarskoj 3, bila je jednospratnica tipične balkanske arhitekture, pokrivena ćeramidom. Na počasnom mestu, pored šanka, stajala je uramljena velika slika Vuka Karadžića. Preko leta, gosti su sedeli u bašti na burićima umesto stolica, pila se turska kafa, ljuta rakija u čokanjčićima i jeli se ukusni ćevapčići sa lukom. U kafanu su pored dućandžija, zanatlija i činovnika, rado navraćali i boemi.
Kafana Zlatan bokal nalazila se ispod nekadašnje kafane Vuk Karadžić, u omanjoj jednospratnici u broju 16, iznad čijih vrata je bio postavljen reljef pozlaćenog bokala. Na tom mestu je tridesetih godina 20. veka prosečen današnji Bulevar despota Stefana. Bašta ove kafane bila je poznata po svojoj prisnoj atmosferi i ugodnoj hladovini. Ograđena tarabama, bila je pokrivena lozom i puzavicama, a sedelo se za nekoliko stolova sa stolicama i klupama. Tu je svakodnevno pisao svoju poeziju i tekstove najpoznatiji gost kafane Đura Jakšić.
Bums-keler je bila prizemna zgrada u Zetskoj 2, sa skromnom dekoracijom na fasadi, ali sa lepom baštom u dvorištu i odlično snabdevenim vinskim podrumom. Ova čuvena boemska kafana je svoje neobično ime dobila po vlasniku Nemcu Bumsu i nemačkoj reči keler – podrum. Iznad ulaza u kafanu bila je istaknuta firma sa simboličnom slikom kelnera u fraku sa poslužavnikom i salvetom u ruci, kako žuri da ugodi gostu. Gazdu su gosti zbog njegove servilnosti prozvali Pera Svileni. Poseban specijalitet ove kafane bili su ukusni ćevapčići, po kojima nas je zapamtila i slavna igračica Džozefina Beker, kada je 1929. godine gostovala u Beogradu, sećajući se vesele sedeljke uz gurmanluke u Bums-keleru. Tu se po ugledu na Beč, svirala tiha muzika, da ne smeta pri razgovoru, a u sećanjima gostiju su ostale upamćene dve pevačice – Kajče i Cveta, koje je na violini pratio mali Stevica koji je zbog svog niskog rasta nosio cipele sa visokim potpeticama. Najčešći gost kafane bio je pesnik Tin Ujević, koga su skadarlijski boemi proglasili za svog kralja. U stanovima u dvorištu su jedno vreme stanovali glumci Milorad Gavrilović, Dobrica Milutinović, Bogoboj Rucović, kao i književnik Branislav Nušić. Kafana je prestala sa radom pred Drugi svetski rat.
Kafana Bandist. U Skadarliji nema više ni kafane Bandist koja se nekada nalazila nešto niže od Zetske ulice, u čijoj bašti se društvo okupljalo tokom dana, jeli su se mezetluci, pilo se crno vino i pevušile poznate pesme. Ova kafana dobila je ime po stalnim gostima koji su bili članovi pozorišnog i vojnog orkestra.
Filipova pivara. Ova kafana se nalazila na uglu Skadarske i Cetinjske ulice. Izgrađena je 1845. godine i u Spisku kafana iz 1860. godine, pored njenog naziva zapisano je: „Kafana Filipa Đorđevića, pivara i austrijskog podajnika. Drži je pod zakup Đorđe Dimitrijević ovdašnji. Ne plaća arendu, nego toči piće Filipovo pod račun. Nema ugovora, ni
termina. Otvorena je pre 15 godina bez odobrenja vlasti. Od naboja su zidovi i od cigle. Osim kafane ima 5 soba, 2 kujne i podrum.“
Porodična firma českih industrijalaca Ignjat Bajloni i sinovi otkupljuje 1880. godine od propalog Prvog pivarskog akcionarskog drustva, u Skadarliji, Malu pivaru i okolna imanja. Interesantan je detalj da je najveći srpski romansijer Bora Stanković između 1906. i 1913. godine, radio kao kontrolor državne trošarine u Bajlonijevoj pivari i bio čest gost ove kafane.
Nastavak: Stare znamenite kafane danas
U saradnji sa Turističkom organizacijom Beograda.
